Skip to main content
Blog

Francuski sposób oceny skuteczności biobójczej zamgławiania

By 20 grudnia, 2018No Comments

Jednymi z najczęściej stosowanych i skutecznych metod dezynfekcji są procesy zamgławiania oraz procesy ozonowania. Są szczególnie efektywne w dużych obiektach lub w miejscach, gdzie dostęp tradycyjnymi metodami jest utrudniony. Jak ocenić skuteczność metod stosowania środków DDD?

Dzięki zamgławianiu, ozonowaniu czy działaniu promieniami UV wszystkie zgromadzone w pomieszczeniu przedmioty i powierzchnie podlegają równocześnie dezynfekcji i często również dezodoryzacji. Są to metody wygodne, łatwe i bezpieczne w użyciu, wymagające co prawda posiadania odpowiedniego sprzętu i przeszkolenia personelu obsługującego, ale w dalszej części niestwarzające problemów z obsługą i użytkowaniem.

Na zimno

Zamgławianie na zimno najczęściej wykonuje się za pomocą generatorów ULV. Uzyskuje się z nich krople o wielkości około 30 mikronów. Można również stosować zamgławiacze termiczne, w których ciecz robocza odparowuje pod wpływem wysokiej temperatury, a następnie skrapla się przy kontakcie z chłodniejszą atmosferą pomieszczenia. Powstała mgła o średnicy kropli już od 0,5 mikrona utrzymuje się w powietrzu znacznie dłużej niż mgła zimna, co umożliwia dłuższy kontakt preparatu bójczego ze zwalczanym organizmem.

Ozonem

Ozonowanie to z kolei proces dezynfekcji, który staje się coraz bardziej popularny, ponieważ przeprowadzamy go bez obecności dodatkowych środków chemicznych. Ozon najczęściej jest otrzymywany w metodzie ultrafioletowej oraz w urządzeniu wyładowań koronowych. Ozon prowadzi do usunięcia substancji organicznych ze środowiska przez ich utlenienie. Reakcja chemiczna, która powstaje, likwiduje wirusy, bakterie, alergeny, bakterie, grzyby oraz nieprzyjemne zapachy.

Wiele firm usługowo zajmujących się wykonywaniem zabiegów typu DDD (dezynfekcja – dezynsekcja – deratyzacja), jak również producenci środków dezynfekcyjnych stanęli przed trudnym zadaniem oceny skuteczności działania tego typu zabiegów.

Po pierwsze przepisy

Zgodnie z wymogami prawnymi przed wprowadzeniem do obrotu każdego produktu biobójczego, czyli substancji czynnej lub preparatu zawierającego co najmniej jedną substancję czynną, przeznaczonych do niszczenia, odstraszania, unieszkodliwiania, zapobiegania działaniu lub kontrolowania organizmów szkodliwych, np. bakterii, grzybów, wirusów, konieczne jest uzyskanie pozwolenia na obrót produktem biobójczym. Dokumentacja, jaką należy złożyć w Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, obejmuje m.in. badania skuteczności biobójczej rejestrowanego produktu. Ogólnie znane i powszechnie stosowane normy do oceny skuteczności biobójczej „tradycyjnych” produktów do dezynfekcji powierzchni, takie jak norma PN-EN 13697 „Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa metoda określania, na nieporowatych powierzchniach, działania bakteriobójczego i/lub grzybobójczego chemicznych środków dezynfekcyjnych stosowanych w sektorze żywnościowym, warunkach przemysłowych i domowych oraz zakładach użyteczności publicznej” lub PN-EN 14349 „Chemiczne środki dezynfekcyjne i antyseptyczne. Ilościowa powierzchniowa metoda określania bakteryjnego działania chemicznych środków dezynfekcyjnych i antyseptycznych stosowanych w obszarze weterynarii na nieporowatych powierzchniach, bez działania mechanicznego” nie są wystarczające do tego celu. Ze względu na specyficzny sposób naniesienia produktu biobójczego (zamgławianie) lub wręcz powstanie produktu/substancji czynnej in situ w wyniku pracy urządzenia (ozonowanie) konieczne okazało się przeprowadzenie badań symulujących rzeczywiste użycie produktu. Brak jest normy polskiej, jak również europejskiej opisującej odpowiednią metodykę postępowania.

Francuzi dali przykład

Eksperci Urzędu Rejestracji zalecają zastosowanie w tym celu normy francuskiej NF T72-281 „Methods of airborne disinfection of surfaces – Determination of bactericidal, fungicidal, yeasticidal, mycobactericidal, tuberculicidal sporicidal and virucidal activity, including bacteriophages”. Norma opracowana ponad 20 lat temu, zaktualizowana ostatnio w listopadzie 2014 r, jest dostępna w systemie AFNOR – narodowym instytucie normalizacyjnym Francji, czyli francuskim odpowiedniku polskiego PKN. Co charakterystyczne dla rynku francuskiego, do chwili obecnej (czerwiec 2018) norma nie została przetłumaczona na język angielski. Nie ułatwia to zadania osobom chcącym z niej skorzystać w ramach pozostałych krajów Europy. Z wiedzy, jaką dysponujemy, wynika, że w Polsce jest tylko jedno laboratorium wykonujące badania skuteczności biobójczej, które wprowadziło do oferty badania według NF T72-281.

Diabeł tkwi w szczegółach

Na czym w skrócie polega ta norma? Konieczne jest posiadanie wyznaczonego pomieszczenia badawczego o odpowiedniej kubaturze, umożliwiającego przeprowadzenia zabiegu zamgławiania/ozonowania. Sprzęt, przy udziale którego wykonuje się badanie, musi być tak umieszczony, by spełniać założenia normy – zależność między kubaturą pomieszczenia i odległością sprzętu od mikroorganizmów na nośniku, np. dla pomieszczenia o kubaturze 30–40m3 odległość sprzętu od nośników musi wynosić 2,6 m. Na płytki z nośnika nakłada się inokulum drobnoustrojów, a następnie poddaje się działaniu procesu zamgławiania lub ozonowania. Po zakończonym procesie z nośników odzyskuje się możliwie największą ilość pozostałych przy życiu mikroorganizmów, dokonując posiewu wgłębnego oraz poprzez filtrację membranową medium odzyskującego. Oceny skuteczności dokonuje się w porównaniu do identycznych nośników z inokulum niepoddanych działaniu środka dezynfekcyjnego.

Norma obejmuje szerokie spektrum działania – w zakresie zdrowia człowieka, w sektorze publicznym, weterynaryjnym, rolno-spożywczym i przemysłowym. Podana jest również dość obszerna liczba szczepów wzorcowych, w stosunku do których prowadzone mogą być badania w zależności od deklarowanego zakresu działania, tj. zakres bakteriobójczy – szczepy Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Enterococcus hirae, Escherichia coli; zakres sporobójczy – Bacillus subtilis spory; zakres grzybobójczy – Candida albicans, Aspergillus brasiliensis; zakres drożdżakobójczy – Candida albicans; zakres wirusobójczy – Bovine enterovirus typ 1, Murine Norovirus szczep S99, Adenovirus typ 5; działanie bójcze wobec bakteriofagów – bakteriofagi  Lactococcus lactis podgatunek lactis P001 i P008; działanie na prątki gruźlicy – Mycobacterium avium, Mycobacterium terrae.

Na podstawie normy NF T72-281 można również ocenić skuteczność dezynfekcji powierzchni promieniami ultrafioletowymi. Proces promieniowania ultrafioletowego charakteryzuje się między innymi intensywnością długości fali promieniowania, wyrażoną w W/cm2, a dawka ekspozycji (intensywność czas) zwykle jest wyrażona w mJ/cm2.

Skuteczność procesów dezynfekcji promieniami ultrafioletowymi zależy od odległości między dezynfekowaną powierzchnią a źródłem promieniowania. Wpływ ma również obecność przeszkód, które mogą generować strefy cienia. Charakter napotkanych powierzchni może prowadzić do odbicia promieniowania UV w kierunku powierzchni, które nie są bezpośrednio narażone na źródło promieniowania ultrafioletowego. Są to pewne ograniczenia, które po odpowiednim przygotowaniu przestrzeni badawczej pozwalają jednak bez przeszkód wykonać badanie i wykazać skuteczność zabiegu lub jego brak.

Opisana powyżej, nieznana czy może raczej niestosowana do tej pory na rynku polskim, francuska norma NF T72-281 będzie z pewnością coraz częściej wykorzystywana, podobnie jak zabiegi zamgławiania, ozonowania czy dezynfekcji powierzchni przy użyciu promieniowania UV, których skuteczność ma oceniać.

Joanna Adamska
kierownik Laboratorium Mikrobiologicznego
Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe ACRYLMED sp. z o.o.

Leave a Reply